STMTS: η αέναη νεότητα

Ένας εξαιρετικός ζωγράφος, ο οποίος τυχαίνει (;) να είναι και street artist. Εδώ εκθέτει σε μια γκαλερί, όμως μπορούμε να μην σκεφτούμε και αυτή την άλλη (;) πλευρά. Η αλήθεια είναι ότι η όσμωση μεταξύ των δύο χώρων την τελευταία δεκαετία, κι ακόμη πιο πριν, ανανέωσε δραστικά τον κουρασμένο χώρο της τέχνης. Η μυρωδιά του δρόμου και της παραβατικότητας, να λέγεται, τονώνει την αδρεναλίνη ακόμη και στο καθώς πρέπει mainstream των σύγχρονων εικαστικών. Η θεατρικότητα της απόκρυψης της ταυτότητας του γκραφιτά, αφήνει υπόνοιες για ιδεολογικές συγγένειές του με μαχητές των δρόμων ή, ακόμη, με τους σύγχρονους Ζαπατίστας του Μεξικού (Σταυρίδης: 339-340). Η θεματολογία των στένσιλ σε καλλιτέχνες όπως ο Banksy επιτείνει αυτή την αίσθηση. Σημείο εκκίνησης αυτών των αισθήσεων το παραβατικό στοιχείο της νυχτερινής δράσης των καλλιτεχνών του δρόμου. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι παράνομες πράξεις κάποιων graffiti writers, και οι βάνδαλοι με τους οποίους καμιά φορά συνδέονται, δεν είναι παρά εκδηλώσεις της γενικότερης παραβατικότητας των πολεοδόμων, των εργολάβων και των επιχειρηματιών που χώρισαν το αστικό τοπίο με δρόμους και έχτισαν ακατάλληλα κτίσματα πάνω στα ερείπια της παλαιότερης κατοίκησης, με γνώμονα πάντα και επίμονα το κέρδος, πάνω απ’ οποιαδήποτε άλλη σκέψη (Stalabrass, 1996: 135-137). Η Susan Stewart γράφει: «Το γκραφίτι υπόσχεται και στην πραγματικότητα στηρίζεται πάνω στο όνειρο μιας εξατομικευμένης μάζας. Δανείστηκε στοιχεία από τις επαναλήψεις της διαφήμισης και τη διαφημιστική κουλτούρα για να φτιάξει έναν αντι-επιτάφιο: πίσω από τη συχνή επανάληψη του ονόματος κρύβεται το επίμονο φάντασμα της ατομικότητας και η πρόθεση στη μαζική κουλτούρα, η ειρωνική επανα-δήλωση του καλλιτέχνη ως «brand name»(Stewart, 1988: 174-175). Όσο περνούν τα χρόνια γκραφίτι δραστηριότητας νέοι γκραφιτάδες «πατάνε» (καλύπτουν) τα έργα των παλαιότερων (όσο κι αν αυτό θεωρείται ηθικά μεμπτο), και άλλοι πιο καινούργιοι πατάνε και τα επόμενα. Και σε κάθε παρόν αυτό που βλέπεις σ’ έναν δεδομένο τοίχο δεν είναι παρά ο εξωτερικός φλοιός μιας παχιάς διαστρωμάτωσης από έργα. Αυτά τα παλίμψηστα παλιότερων γραφών μερικές φορές επανεμφανίζονται σαν τα Décollages που λέγαμε πιο πριν. Ένας Νεοϋορκέζος γκραφιτάς επισημαίνει: «Για μένα η ουσία του γκράφιτι είναι να δουλεύεις σκληρά, να διαμορφώνεις στιλ και να είσαι ικανός να το πράξεις κάτω από ακραία πίεση. Μόνο τότε κερδίζεις τις πραγματικές ανταμοιβές της αναγνώρισης από ανθρώπους που γνωρίζουν τις δυσκολίες, βλέποντας το έργο σου να έχει κρατήσει στιλ σε σχεδόν απόλυτο σκοτάδι, κρεμάμενος από σκουριασμένους σωλήνες ή ισορροπώντας στο χείλος των ηλεκτρικών γραμμών. Και φυσικά, ενώ τα κάνεις όλα αυτά, είσαι χεσμένος από το φόβο σου ότι θα συλληφθείς από τρελαμένους μπάτσους που θα σε χώσουν στη φυλακή» (Prime, 1993: χ. α.)

Ο τίτλος της έκθεσης του STMTS είναι “Crossing the lines” – “Διασχίζοντας τις γραμμές” και, όπως κάνει γρήγορα σαφές, τα θέματα που τον απασχολούν τα όρια και τα σύνορα, όπως η μετανάστευση, από και προς, τα όρια μεταξύ θεσμικής τέχνης και τέχνης του δρόμου, ακαδημαϊκής και ακραίας τέχνης. Έχει μια ιδιαίτερη γραφή ο STMTS, μια γραφή «γραμμική», που ανακαλεί τη χαρακτική, την οποία σπούδασε, χτίζοντας παράλληλες γραμμές άλλες φορές με την ροή της φόρμας (ογκοπλαστικά) και άλλες φορές “υψομετρικά”, δομώντας έτσι το θέμα που απεικονίζει και δημιουργώντας μια αίσθηση “ροής – κίνησης. Βασικό θέμα της δουλείας του STMTS είναι τα παιδιά – νεολαία. Η παιδικότητα, η νεότητα, ως έννοιες φιλοσοφικές. Δύο βιβλία, τα οποία μοιάζουν να συνομιλούν με τη δουλειά του STMTS είναι ίσως o Χαμένος Ορίζοντας (Lost Horizon) (1933) του James Hilton, όπου πρωτοεμφανίζεται ο μυθικός τόπος Shangri-La, και το αφήγημα του James M. Barrie, Peter Pan, ο χαρακτήρας του οποίου εμφανίστηκε ήδη πιο πριν ακόμη στα έργα του ιδίου The Little White Bird (1902) και Peter and Wendy (1911). Στο βιβλίο του Hilton έχουμε την περιγραφή ενός επιγείου παραδείσου κάπου στα Ιμαλάια όπου οι άνθρωποι δεν γερνούν και ζουν αιώνια. Στα έργα του Barrie ο ήρωας μένει αιώνια παιδί ζώντας στη Χώρα του Ποτέ (Neverland). Χωρίς οι αναφορές σε αυτά τα κείμενα να γίνονται ποτέ σαφείς στη ζωγραφική του STMTS, γίνεται και εδώ γρήγορα κατανοητό ότι η εμμονή είναι κοινή. Τα παιδιά που κατοικούν στα έργα του βρίσκονται σε μια απροσδιόριστα παραδεισένια και παιγνιώδη κατάσταση, σε ένα άχρονο περιβάλλον. Παρότι υπονοείται ότι δεν έχουν εμπειρία, γνώση ή ανάμνηση του δυτικού “πολιτισμένου” κόσμου που επιβάλλει από μικρή ηλικία στο παιδί μια ασφυκτική πειθαρχία προς την κατεύθυνση της μόρφωσης και της ένταξης στο σώμα της ενήλικης κοινωνίας, τα παιδιά των έργων του STMTS μοιάζουν, όπως και η παρέα του Peter Pan, ν’ απολαμβάνουν σε όλη της την έκταση την ελευθερία και την ανεμελιά.

Stalabrass Julian, 1996. Gargantua: manufactured mass culture. Λονδίνο: Verso Books, σ. 135-7.

Stewart Susan, 1988. «Ceci Tuera Cela: Graffiti as Crime and Art», στο J. Fekete (επιμ.) Life as Postmodernism: essays on value and culture. Λονδίνο: St. Martin Press, σ. 174-5.

Prime, «Prime Time», Graphotism, τ. 3, 1993, χ. α.

Σταυρίδης Σταύρος, 2002. Από την Πόλη Οθόνη στην Πόλη Σκηνή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Θανάσης Μουτσόπουλος

Την Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου του 2016 στις 7.30 μ.μ. εγκαινιάζεται

η πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής

«Crossing the lines»

τoυ

STMTS

Στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών εγκαινιάζεται η πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «Crossing the lines» του STMTS (Σταμάτης Μήτσιος) ενός πολύ νέου και εξαίρετου ζωγράφου τον οποίο αρχικά γνωρίσαμε ως street artist μέσω των έργων του που κατά καιρούς συναντάμε σε δρόμους της Αθήνας. Βασικό θέμα της δουλειάς του STMTS είναι τα παιδιά – νεολαία. Η παιδικότητα, η νεότητα ως έννοιες φιλοσοφικές. Ο τίτλος της έκθεσης κάνει γρήγορα σαφές, τα θέματα που τον απασχολούν. Τα όρια και τα σύνορα, όπως η μετανάστευση, από και προς, τα όρια μεταξύ θεσμικής τέχνης και τέχνης του δρόμου, ακαδημαϊκής και ακραίας τέχνης”. Μέσα από την ιδιαίτερη γραφή του του μια γραφή “γραμμική”, που ανακαλεί τη χαρακτική την οποία και σπούδασε, χτίζει παράλληλες γραμμές άλλες φορές με τη ροή της φόρμας (ογκοπλαστικά) και άλλες φορές υψομετρικά δομώντας έτσι το θέμα που απεικονίζει και δημιουργώντας μια αίσθηση “ροής – κίνησης”.

Όπως σημειώνει ο ιστορικός της τέχνης Θανάσης Μουτσόπουλος ο οποίος υπογράφει και το κείμενο που συνοδεύει την έκθεση: “Τα παιδιά που κατοικούν στα έργα του βρίσκονται σε μια απροσδιόριστα παραδεισένια και παιγνιώδη κατάσταση, σε ένα άχρονο περιβάλλον. Παρότι υπονοείται ότι δεν έχουν εμπειρία, γνώση ή ανάμνηση του δυτικού “πολιτισμένου” κόσμου που επιβάλλει από μικρή μια ασφυκτική πειθαρχία προς τη προς την κατεύθυνση της μόρφωσης και της ένταξης στο σώμα της ενήλικης κοινωνίας, τα παιδιά των έργων του STMTS μοιάζουν, όπως και η παρέα του Peter Pan, ν’ απολαμβάνουν σε όλη της την έκταση την ελευθερία και την ανεμελιά”.

O ίδιος ο ζωγράφος σημειώνει σχετικά: Επιλέγω τα παιδιά ως τους βασικούς μου χαρακτήρες διότι η παιδική ηλικία είναι η πιο αθώα και αγνή στον άνθρωπο αλλά παράλληλα και η ηλικία με τις λιγότερες γνώσεις και δυνάμεις. Τα παιδιά συμβολίζουν τους αδύναμους και τους αθώους ανθρώπους. Έτσι μου αρέσει να δημιουργώ μια ειρωνική αντίθεση απεικονίζοντας τα παιδιά ενωμένα και δραστήρια, σαν να έχουν δύναμη, αποφασιστικότητα και γνώσεις.”

Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο με κείμενο του Αναπληρωτή Καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης και της Θεωρίας του Πολιτισμού του Πανεπιστημίου της Κρήτης Θανάση Μουτσόπουλου.

Διάρκεια έκθεσης: από 8 Δεκεμβρίου 2016 έως 14 Ιανουαρίου 2017